Haptotherapie verrassend effectief bij stress klachten

Haptotherapie brengt stress systeem tot rust door verbinding en veilig contact

Druk op het werk, veel afspraken met gezin, familie, kennissen en vrienden. Na de vakantie breekt in september vaak een drukke periode aan. Vaak zijn de symptomen van stress dan al weer snel aanwezig. Hoewel voor velen ook in de vakantie de stress van ‘het moeten’ niet ver weg is. Voor een groot aantal mensen zijn stress klachten een groot thema in hun (werk)leven.

Haptonomie en haptotherapie kunnen er voor zorgen dat het stresssysteem weer tot rust komt door verbinding en veilig contact. In dit artikel in 4 delen belicht ik stress van verschillende kanten en probeer daarmee een overzicht te geven.

Volgens www.wordtracker.com wordt in ons land elke maand meer dan 100.000 keer gezocht op internet op het woord stress of daaraan gerelateerde woorden(combinaties). Het moeten presteren geeft vaak stress, maar ook zonder presteren zijn er symptomen van stress. Want ook ontspanning en niets hoeven kunnen stress geven. Omgaan met spanning, overbelasting, stress symptomen en burnout klachten, is de belangrijkste reden voor mensen om naar een haptotherapeut of haptonoom te gaan. Je bent van harte welkom voor een  vrijblijvend oriëntatiegesprek in Gouda, Utrecht of Doorn-Driebergen. Je plant het eenvoudig hier op de site.

Stress in 4 delen

In dit uitgebreide artikel belicht ik stress van verschillende kanten. Het artikel bestaat uit 4 delen

1. Eigen ervaringen en observaties van stress symptomen
2. Wat is stress, verschil tussen stress en burn out symptomen en stress klachten op het werk
3. Werking van het stress systeem in ons lichaam, uitleg van de polyvagaal theorie
4. Waarom haptotherapie effectief is bij stress klachten

Ik begin met een samenvatting, zo kan je snel de informatie vinden die je zoekt of nodig hebt.

SAMENVATTING

Stress en spanningsklachten zijn veel voorkomend en de belangrijkste reden om naar de haptotherapeut te gaan. Deze werkt vanuit verbinding en veilig contact, zo kan het stress systeem ‘kalmeren’ en de spanning zakken.

De stress loopt op

Over stress is veel te doen maar ook veel niet bekend. Je kunt stress krijgen van te veel spanning, maar ook van te weinig, als bijvoorbeeld onzeker is hoe de toekomst er uit ziet. We verwachten steeds meer van onszelf en anderen. Op ons werk melden we stress niet uit schaamte, omdat we bang zijn dat dat wordt opgevat dat we onze taak niet aan kunnen. De lat wordt steeds hoger gelegd en we staan in onze 24/7 maatschappij steeds meer ’aan’. Er is steeds minder tijd en ruimte om te voelen hoe het met ons is. Daardoor loopt de spanning op, wordt onze veerkracht en vitaliteit minder en wordt ons stresssysteem eerder in werking gezet.

Wat is stress?

Stress is een vorm van spanning waarbij je het idee hebt dat wat je wil doen of wil bereiken misschien niet haalbaar is. Als de draaglast mogelijk hoger is dan de draagkracht ontstaat stress. Eigenlijk gaat het hier om de emotie angst, bang zijn dat het niet lukt. Veel voorkomende stress kenmerken zijn vermoeidheid, hoge bloeddruk, slecht slapen, prikkelbaarheid, zich gejaagd voelen en concentratieproblemen. Tijdelijke ‘gezonde’ stress is niet erg, die kennen we allemaal. Wanneer de stress chronisch wordt, dan ontstaan de problemen.

Het stress systeem werkt autonoom

Het stresssysteem in ons lichaam wordt gestuurd door het autonoom zenuwstelsel. Dat systeem heeft de taak ons te beschermen en te helpen overleven. Wanneer er gevaar is wordt het stresssysteem in werking gezet. Dat gaat vanzelf en onbewust. Volgens de polyvagaaltheorie van de Amerikaan Porges, zet ons zenuwstelsel meerdere verdedigingsstrategieën in bij stress en bestaat het stress systeem uit 3 opeenvolgende fasen. De 1^e fase is de veilige fase, waarin ons lichaam in rust is en kan herstellen. Hierin is ook sprake van sociaal contact en verbinding. In de 2^e fase bij gevaar (stress) maakt ons lichaam ons klaar om in beweging te komen. Het maakt stress hormomen als adrenaline en cortisol aan om te kunnen vechten of vluchten. In de 3^e fase is het gevaar zo groot dat we in een ‘freeze’ terecht komen en verstijven. Jezelf stil houden (‘voor dood houden’) om te overleven.

Als het gevaar geweken is of minder groot is, schaalt het systeem weer af ‘van onder naar boven’. We zien dat het systeem vaak aan staat, ook als er geen echt gevaar is. Dat zorgt voor problemen in contact en verbinding, veel onrust en stress gevoelens en schade aan de hersenen en ontstaan van depressies.

Haptotherapie effectief door veilig contact

Tijdens haptotherapie is het contact en de verbinding tussen client en therapeut de basis die zorgt voor veiligheid. Vanuit deze veilige situatie kan het stress systeem ‘kalmeren’ en kan de client weer contact met zichzelf en de omgeving maken. Wij helpen de client om juist contact te maken met zijn of haar angstgevoelens. En gidsen hen daarbij naar de stevigheid van het lichaam door bijvoorbeeld de draagkracht van de benen te gebruiken. Zo leert de cliënt weer luisteren naar de signalen die het lichaam geeft, zo kunnen ook grenzen worden ervaren. Zo kunnen stress klachten structureel worden teruggebracht en worden voorkomen. Er ontstaat meer balans tussen draagkracht en draaglast en de client zal weer vaker rust, ruimte en vitaliteit ervaren

Deel 1 - Eigen ervaringen en observaties van stress symptomen

Als ik voor mezelf spreek,  ervaar ik vooral stress door de dingen die moeten, door de eisen waar ik aan moet voldoen en wat er van mij verwacht wordt. Eisen en verwachtingen van anderen, maar vooral ook van mezelf. Als er dan eens geen eisen en verwachtingen zijn, als het speelveld leeg en open is, vind ik dat eerst prettig, maar al snel begint de leegte dan aan me te trekken… En kan ik ook stress ervaren van het niet weten en geen grip, geen controle hebben.

Minder stress van teveel, dan van te weinig druk

Voor mij geldt dat ik minder stress heb van teveel, dan van te weinig druk. In die zin sluit ik me aan bij de woorden van de trainer van AZ Pascal Jansen. In een stressvolle periode vroeg hij zijn spelers: Stel je voor dat er helemaal geen druk zou zijn, zou je dat willen? Geen van z’n spelers zou daarvoor hebben gekozen, vertelde Jansen. Bij teveel werk kan ik me er in vastbijten, dan heb ik nog een gevoel van houvast, ook al moet ik ‘te zwaar tillen’. Ik kan dat dan wel voelen aan de spanning in mijn schouders en rug.

Als ik moet afwachten en niet weet waar ik aan toe ben, mis ik de controle, voel ik geen grip. Dat gebeurde bijvoorbeeld bij het opstarten van mijn praktijk, toen na het afronden van alle opleidingen, het verkrijgen van registraties, het maken van een website en het huren van praktijkruimtes, de eerste cliënten maar niet kwamen en mijn bankrekening steeds leger raakte.

Niet weten zorgde voor spanning

Het niet weten, het geen grip hebben, zorgde er voor dat ik onzeker werd, de zenuwen waren de hele dag aanwezig in mijn onderbuik, die ik daardoor steeds meer ging aanspannen. Toen er na een aantal maanden ‘wachten’, zich ineens 5 cliënten in 1 week  aandienden , voelde dat als houvast, grip en perspectief en werd de spanning snel minder.

Hoe is dat bij jou? Krijg je eerder stress van teveel of van te weinig?

Observatie van stress

Naar mijn idee en ervaring heeft stress veel te maken met verwachtingen en wensen, met prestaties waar jij aan moet voldoen. De lat te hoog leggen, van alles moeten. Dat zorgt voor spanning, voortkomend uit angst dat het niet lukt om aan verwachtingen te voldoen. Dat kan gaan om je eigen verwachtingen of die van anderen zoals ouders, kinderen, vrienden, je manager of collega’s te voldoen. Als dat niet lukt, is daar sprake van teleurstelling (en afwijzing) maar die voelen we liever niet. Daarom zoeken we controle en grip. Dat geeft ons een gevoel van (schijn)veiligheid.

We zijn bereid daar ver voor te gaan. We werken hard en veel, passen ons vaak aan en ‘nee zeggen’ vinden veel mensen moeilijk. Daarin verliezen we vaak het contact met ons lichaam. Daardoor is het herkennen, erkennen en accepteren van grenzen vaak moeilijk. En eerlijk is eerlijk, dat is ook niet zo eenvoudig in het huidige leven met zijn steeds grotere dynamiek en eisen die er aan je gesteld worden.

Steeds minder ruimte om te voelen

Wat mij ook opvalt is dat we vaak de hele dag ‘aan’ staan. Van opstaan tot naar bed gaan is onze mobiel onze trouwe metgezel. Daardoor zijn we eigenlijk de hele dag online. Doortje Smithuijsen schreef er een boek over; 'Iedereen verslaafd, een analyse van ons digitale gedrag.'

Ontbijten met je mobiel, spullen direct bestellen, continu op de hoogte zijn van het laatste nieuws, de laatste zakelijke berichten en aanbiedingen realtime in je mail en een constante feed van social media en ‘onze vrienden’. Is iets niet naar onze zin? Dan is een berichtje met een mening of oordeel zo gestuurd. ‘Nee’ gaat er steeds moeilijker in.

Ook ‘de leegte’ van wachten vinden we lastig, let er maar eens op; bij een rood stoplicht in het verkeer pakken veel mensen direct hun telefoon. Het lijkt of we steeds ongeduldiger worden en nog maar moeilijk met de onzekerheid van de lege ruimte, geen controle hebben en 'het niet weten', om kunnen gaan. En omdat er minder ruimte is voor concreet voelen in ons lijf, lopen spanning, stress en emoties sneller op.

Schaamte voor stress op het werk

Volgens stress expert Jan Jaap Verolme schamen veel medewerkers zich voor hun stress klachten. In het AD van 30 maart 2022 zegt hij dat ze het niet melden bij hun werkgever, omdat die zou kunnen denken dat ze hun werk niet aan kunnen. En dan gaat het van kwaad tot erger volgens Verolme: ‘Eerst zijn er spanningsklachten, daarna ontstaat overspanning en als er niets veranderd kan dat leiden tot burn-out’ Het artikel 'Altijd 'aan' op het werk, daarna geen puf meer: We willen zo veel' op nu.nl sluit hier bij aan en benadrukt het belang van herstellen en hersteltijd.

Het AD schrijft 5 september 2023 dat burnout klachten door werk onder jonge mensen toenemen. Een op de vier jonge werkenden van 18 tot en met 34 jaar heeft te maken met burn-outklachten als gevolg van werk. Vooral onder hoogopgeleide vrouwen stijgt het percentage. In 2020 zei 25 procent burn-outklachten te ervaren, in 2022 was dat 29 procent. Dit blijkt uit het onderzoek Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden van onderzoeksbureau TNO en het CBS. Dit speelt vooral in onderwijs en zorg.

Oorzaken van psychische problemen zijn volgens het onderzoek prestatiedruk, constant 'aan' staan en financiële onzekerheid. Jongeren noemen aan de 'constante stroom negatieve nieuws over klimaat, stikstof, oorlog en Covid 19'. Daarnaast zorgen social media voor stress en een negatief zelfbeeld bij jongeren.

Verolme en emeritus hoogleraar arbeids- en organisatiepsychologie Schaufeli bepleiten in het Algemeen Dagblad een vertrouwenspersoon of (loopbaan)coach als mensen vastlopen in hun werk. Veel medewerkers hebben last van prestatiedruk, omdat ze succesvol willen zijn en ook nog de passie in hun werk willen vinden. Volgens Verolme ‘Moeten we niet vergeten dat leven ook een beetje lijden is. Weet ook dat je baan niet de enige weg is naar een zinvol leven. En kijk niet alleen omhoog, maar ook eens omlaag’.

Wanneer is er sprake van burn out symptomen?

In hun boek ‘De burn-out bubbel’ beschrijven burn-out expert Wilmar Schaufelie en Jan Jaap Verolme dat je niet zomaar een burn out hebt en dat een burnout iets anders is dan spanningsklachten. Dat wordt nog weleens verward. Zij spreken van een (waarschijnlijke) burn-out als symptomen zoals vermoeidheid, prikkelbaarheid, zich gejaagd voelen en concentratieproblemen, al meer dan een half jaar voorkomen en daarbij de uitputting overheerst. In het artikel in AD voegt Verolme daaraan toe dat werkdruk vaak niet de enige oorzaak is waardoor iemand in een burn out belandt. Ook de privé situatie en persoonlijkheid kunnen een rol spelen bij burn out symptomen.

Het AD schrijft 5 september 2023 dat burnout klachten door werk onder jonge mensen toenemen

Een op de vier jonge werkenden van 18 tot en met 34 jaar heeft te maken met burn-outklachten als gevolg van werk. Vooral onder hoogopgeleide vrouwen stijgt het percentage. In 2020 zei 25 procent burn-outklachten te ervaren, in 2022 was dat 29 procent.

Deel 2 - Wat is stress, verschil tussen stress en burn out symptomen en stress klachten op het werk

Wat is stress? De Dikke van Dale geeft een opvallende definitie van stress, namelijk; aanhoudende geestelijke druk. Het lichamelijke aspect wordt niet benoemd, terwijl dat er ook is en een belangrijke rol speelt. Bij stress ontstaat door een prikkel of situatie een bepaalde spierspanning, waarbij de mate van controle die je ervaart, bepaalt of er stress ontstaat. Als je het gevoel hebt dat je de controle (mogelijk) verliest in een nieuwe situatie, waarvan je betwijfelt of je die aan kunt, kan dit je verlammen. We kennen stress ook in de vorm van ‘gezonde spanning’ dat geeft ons een zetje in de rug en helpt om te presteren. Een bepaalde mate van (aan)spanning is altijd nodig, anders kom je niet in beweging.

Stress wordt een probleem als het langdurig en chronisch wordt en er structureel geen balans is tussen draagkracht en draaglast

Acute stress

Soms kan de spanning sterk oplopen en kan je dat als stress ervaren. Bijvoorbeeld tijdens een drukke week in je studie of werk waarin je deadlines moet halen en je op je tenen moet lopen. Of als je ruzie hebt met je partner. Je kunt ook acute stress ervaren als je in het verkeer een gevaarlijke situatie ervaart. Je lijf maakt adrenaline aan, je hartslag versnelt, je bloeddruk stijgt en je hebt meer energie, motivatie en concentratie.

Hier is niets mis mee. Is de gebeurtenis voorbij, dan zorg je er voor dat de spanning afneemt en krijgen lichaam en geest weer ontspanning. Daarbij denk ik regelmatig aan de woorden van Leo Beenhakker. Toen hij trainer bij Real Madrid was, werd hem eens gevraagd of zijn job niet extreem stressvol was. ‘Ach’ zei Leo, zuchtend en zijn hand door zijn haar halend ‘Stress is helemaal niet erg als er daarna maar weer ontspanning is.’

Chronische stress

Houd de stress aan, is er te weinig ontspanning en wordt de spanning structureel, dan wordt het vervelend en kan dit voor problemen in je dagelijkse leven zorgen. Bijvoorbeeld als je structureel te veel werk hebt, als je relatie constant spanningen veroorzaakt of je financiële problemen hebt, zonder uitzicht om ze op te lossen. Kortom, als je structureel meer draaglast dan draagkracht hebt. Dat kan uiteindelijk voor een burn out zorgen.

Wat zijn stress symptomen?

Stresssymptomen kunnen bij iedereen anders uitwerken. De een heeft meer last van lichamelijke symptomen en de ander heeft meer last van emotionele symptomen. Hieronder zie je de belangrijkste symptomen van stress.

Lichamelijke symptomen van stress

Hoofdpijn, duizelingen

Vermoeidheid, weinig energie hebben

Hoge bloeddruk

Hartkloppingen

Hoog ademhalen, hyperventileren

Buikklachten

Rug- en nekklachten

Ook huiduitslag, droge mond, trillen en haaruitval zijn symptomen van stress

Emotionele symptomen van stress

Slecht slapen

Piekeren

Vergeetachtigheid

Emotioneel zijn, sneller huilen

Veel of weinig eten

Sneller boos zijn

Moeite met concentreren

Stress test

Zorgverzekeraar CZ biedt een stress test aan met 5 vragen die je in 2 minuten invult. Ook het platform SamenGezond van zorgverzekeraar Menzis biedt een stress test aan met 11 korte vragen.

Je krijgt directe vragen die je even stil laten staan bij je zelf; ‘Hoe is het nu met mij?’ Het helpt je inzicht krijgen in je stress-situatie van dit moment. De tests geven je ook handige tips om je stress level te verlagen. Je kunt natuurlijk een ook een gratis kennismakingsgesprek plannen voor haptotherapie bij ECHT haptonomie & coaching in Gouda, Utrecht of Doorn.

Deel 3 - Werking van het stress systeem in ons lichaam, uitleg van de polyvagaal theorie

Bij stress gebeurt er van alles in ons lichaam, dat reageert namelijk onmiddellijk en automatisch. Om dat uit te leggen, werk ik bij veel cliënten met de polyvagaaltheorie, de wetenschap van de veiligheid. Deze is ontwikkeld door de Amerikaanse wetenschapper Stephen W. Porges. Het komt er op neer dat ons zenuwstelsel meerdere verdedigingsstrategieën in zet wanneer we stress ervaren. Denk aan vechten, vluchten of bevriezen. Ons lichaam reageert zelfstandig op stress; het wordt onbewust aangestuurd door het autonome zenuwstelsel. De reactie verschilt van persoon tot persoon.

Het doorgronden van de respons in verschillende situaties kan cliënten helpen om problemen aan te pakken. Ik merk dat ook de uitleg van dit systeem vaak al veel doet. Er is vaak herkenning en dat geeft duidelijkheid en rust.

Animaal en autonoom zenuwstelsel

Ons zenuwstelsel is belangrijk bij de aansturing van ons lichaam. Je zou het kunnen zien als een netwerk dat informatie vanuit hersenen naar allerlei delen van ons lichaam stuurt en terug.
We onderscheiden als eerste het animale zenuwstelsel, daarmee kun je bewust vanuit denken en vrije wil je lichaam aansturen. Daarnaast is er het autonome zenuwstelsel dat automatisch functioneert. Dat helpt ons overleven en beschermen. En reguleert bv hartslag, ademhaling en spijsvertering. Dit systeem gaat ook 'aan' bij stress prikkels en zoekt een passende reactie op gevaar.

Polyvagaaltheorie, wetenschap van de veiligheid

De polyvagaaltheorie, poly betekent meerdere, gaat er van uit dat ons autonome zenuwstelsel meerdere verdedigingsstrategieën strategieën inzet als we stress ervaren. Deze theorie geeft een verklaring voor de werking van het autonome zenuwstelsel bij stress, trauma of angst (jezelf onveilig voelen). De meeste mensen kennen reacties als vechten, vluchten of bevriezen. Volgens deze theorie kiezen we hier niet zelf voor , maar wordt dit systematisch door het autonome zenuwstelsel bepaald om onze veiligheid zo goed mogelijk te waarborgen.

3 systemen die werken als een hiërarchische ladder

Er zijn 3 systemen die worden ingezet; een systeem voor een veilige situatie en 2 systemen voor een onveilige situatie. De systemen werken als een hiërarchische ladder. Werkt het 1e systeem niet, dan wordt het volgende systeem ingezet. En daarna het volgende. Is er weer meer veiligheid, wordt ook zo weer afgeschaald.
Deze systemen bevinden zich op verschillende plekken in het zenuwstelsel in ons lichaam en werken op een eigen manier.

1. Ventrale vagale systeem

Dit is het parasympatische systeem en is actief als we ons veilig voelen. Lichaam werkt aan herstel en bv spijsvertering. Hierin is ook sprake van het Sociaal Engagement Systeem, waarin we sociaal contact hebben, verbinden en creatief kunnen zijn. Het sociale contact kan helpen om ons veilig te voelen en het stress systeem te kalmeren.

2. Sympatische systeem

Het sympatische systeem treedt in werking als we ons (enigszins) onveilig voelen. Het maakt ons klaar om in beweging te komen en te kunnen vechten of vluchten. Dit is het gaspedaal van het lichaam. Onze hartslag en bloeddruk gaan  omhoog. Er wordt stress hormoon adrenaline en/of cortisol aangemaakt. Adrenaline is kortdurend (max 24 uur), cortisol langer durend (maximaal 6 weken effectief en functioneel).

Zodra zich een stressvolle gebeurtenis voordoet, treedt het sympatische systeem in werking. Dit is voor iedereen anders en kan heel waardevol zijn als je in het verkeer acuut moet reageren om een ongeluk te voorkomen. Echter wanneer er geen echt gevaar is en je op je vrije dag stress ervaart, omdat je je druk maakt over problemen op je werk, dan gaat het sympatische systeem onnodig in werking en maakt je klaar om te vluchten of vechten terwijl dat niet nodig is.

Stress systeem zorgt direct voor gedragsverandering

Dat zorgt direct voor een gedragsverandering; we voelen ons gestresst, snel aangebrand en gehaast. Ik leg het vaak als volgt uit; als er een leeuw voor de deur staat is het handig dat het sympatische systeem in werking wordt gezet, maar als dat niet zo is, is dat systeem meestal niet nodig en is het fijn en gezond als we in rust kunnen blijven.

Chronische stress is schadelijk voor ons lichaam

Bij chronische stress kunnen nadelige effecten optreden op ons slaappatroon, de voedselvertering, immuunsysteem, hart en onze emoties. Het autonoom zenuwstelsel houdt ons dan in systeem 2. Hierdoor blijft het lichaam cortisol aanmaken. Houdt dat te lang aan, dan schaadt een te hoog cortisolgehalte de hersenen.

Uit een aantal stress onderzoeken blijkt dat zelfs het aantal hersencellen en hersenvolume hierdoor kan verminderen. Daarbij lijkt ook het cognitief functioneren van bijvoorbeeld het geheugen beïnvloed te worden.  Uit experimenten met muizen blijkt dat de structuur en functie van verschillende hersengebieden kan worden aangepast onder invloed van stress. Dit geeft inzicht hoe stress kan bijdragen aan cognitieve disfuncties en depressie. Mensen met depressie laten verhoogde cortisollevels zien. (bron www.breininbeeld.org)

3. Dorsale vagale systeem

Het dorsale vagale systeem is het oudste systeem binnen het zenuwstelsel en was al in de oertijd aanwezig.  Het bevindt zich wat dieper in het lichaam in de buik en is ook onderdeel van het parasympatische systeem. Dat regelt het rusten, spijsvertering en ook het bevriezen.
In dit systeem wordt het bewustzijn uitgeschakeld, het spaart energie en het beschermt tegen lichamelijke en psychische pijn. Het is een bewustzijnsverlagingsstrategie of overlevingsstrategie om te doen alsof je dood bent om de overlevingskans te vergroten. Het lijf trapt helemaal op rem.

Je komt in dit systeem terecht als het middelste niet effectief genoeg is. Dit gebeurt bij dreigende situaties zoals een overval, bij een trauma wanneer iemand dissocieert, maar ook in andere situaties zie je dit bevriezen gebeuren. Bijvoorbeeld als iemand in een groep 'de beurt krijgt'.

Veiligheid en betrokkenheid zijn een voorwaarde voor een gezond leven

Volgens de polyvagaaltheorie is in het 1e systeem sociale verbinding mogelijk, Dit is belangrijk om ons veilig en in balans te voelen. Veiligheid en betrokkenheid zijn belangrijk voor gezondheid, ontwikkeling en herstel. In het 2e en 3e systeem is verbinden en sociaal contact moeilijk, de omgeving is daarvoor te bedreigend. Het is belangrijk om niet te vaak in de onderste 2 systemen te belanden, want dan mis je vaak de sociale verbinding met andere mensen.

Iedereen reageert anders

Waar bijvoorbeeld een meningsverschil met een partner bij de een zorgt voor een stressreactie en angst om de volgende keer weer zijn of haar mening te laten horen, is de ander dat na 5 minuten vergeten. Ook in de topsport zie je hierin grote verschillen. Waar de ene voetballer bij een beslissende wedstrijd in de Champions League tot grote hoogte stijgt, verstijft een collega voetballer door de spanning en bezwijkt onder de grote druk.

Daarnaast reageert je lijf automatisch op een stressprikkel volgens bovenstaande 3 systemen. Daar heb je geen bewuste invloed op. Vanuit welk systeem jouw lijf reageert, wordt tijdens ons leven bepaald. Soms wordt dit al op jonge leeftijd bepaald. Door bijvoorbeeld een trauma op jonge leeftijd of onvoldoende veiligheid thuis en verwaarlozing als kind, kun je al snel in systeem 2 of 3 schieten; vechten, vluchten of bevriezen. Ook het oplopen van een trauma of langdurige stress op latere leeftijd heeft negatieve gevolgen. Het zenuwstelsel staat extra strak afgesteld en brengt je dan (te) snel in systeem 2 of 3.

Geen echt gevaar en toch gaat het stresssysteem aan

Trauma, langdurige stress en te weinig basisveiligheid in je jeugd kan er voor zorgen dat het zenuwstelsel je probeert te beschermen. Dat kan bij allerlei situaties (met bv. emoties als angst, verdriet, schaamte, woede) die je niet prettig vindt en die zorgen voor stress. Maar eigenlijk niet echt gevaarlijk voor je zijn. Toch gaat het stress systeem dan vaak aan. Dit is een heel oud systeem.
Vroeger was er echt (levens) gevaar, tegenwoordig is dat veel minder het geval en toch reageert ons lichaam direct op stress. Dat kan ook bij op het oog onschuldige voorvallen als een fout maken in je werk, een afspraak met een goede vriend vergeten of iemand die naast je komt zitten in de trein.

Vaak snappen cliënten niet waardoor ze niet goed in hun vel zitten en hun lichaam anders reageert dan ze zouden willen. Als ik met de polyvagaal theorie, de wetenschap van de veiligheid, in de praktijk uitleg hoe het stress systeem werkt, ontstaat vaak herkenning, begrip en duidelijkheid. Dat snappen zorgt bij cliënten met stress, burn out, angst, trauma of depressie vaak zichtbaar voor rust in hoofd en lichaam.

Deel 4 - Waarom  haptotherapie effectief is bij stress klachten

Bij haptotherapie staat het veilige contact en de verbinding centraal.  Zo kan het stresssysteem weer tot rust komen. Haptotherapie is gebaseerd op de uitgangspunten van haptonomie, de leer van het gevoel. Vanuit deze veilige situatie en bevestiging kan de cliënt ook leren en werken aan een groter basisvertrouwen in het lichaam. Hierdoor zal vechten, vluchten of bevriezen (na verloop van tijd) minder nodig zijn.

Spanningsklachten in de praktijk

Vaak komen mensen met spanningsklachten, stress symptomen of een (bijna) burn out naar de praktijk. Regelmatig is er sprake van overbelasting, Dit kan zorgen voor lichamelijke klachten als hyperventilatie, lichamelijk onverklaarbare aandoeningen, als reumatische klachten maar ook voor klachten als somberheid.

De stress en overbelasting zorgen ook vaak voor emoties als teleurstelling, verdriet, boosheid, angst en schaamte. Vaak is de cliënt zich dat niet bewust en vooral bezig met ‘oplossen’ om zo weer controle te krijgen over zijn of haar leven. Wanneer de (pijnlijke)  emotie zich concreet aan dient in het lijf of hoofd van de cliënt, is deze vaak geneigd de vervelende gevoelens te vermijden. Als mensen zijn we creatief in het vinden van een tijdelijke oplossing voor ons ongemak in de vorm van drinken, blowen, roken, eten, niet eten, gamen, 80 uur werken, seks, telefoon of kopen. Voor de meeste mensen is dit  herkenbaar en waarschijnlijk ben ik nog wel wat vergeten. Vermijden om maar niet te hoeven voelen. Dit lost heel even het vervelende gevoel op en vervolgens komen de emoties van bijvoorbeeld verdriet en boosheid weer (sterker) naar voren.

Haptotherapie is verrassend effectief bij stress

Als haptotherapeut creëer ik een warm welkom en een zo veilig mogelijke situatie, waarin elke cliënt mag zijn wie hij of zij is. Met alles uit zijn of haar leven wat daar bij hoort. Zonder oordeel. Dat doe ik met gesprek, ervaringsoefeningen en affectieve aanraking op de behandelbank. Vanuit verbinding en contact ontstaat zo veiligheid, waardoor het stress systeem tot rust komt en de client zich kan openen.

Vanuit dit contact nodig ik de client uit om de aanwezige spanning in het lichaam te voelen. Om in sporttermen te spreken: naar de bal toe gaan in plaats van er van af gaan. Soms ervaart de cliënt dan gevoelens als een samentrekking in de maagstreek, drukkend gevoel op borst of keel, een steen in de onderbuik, gespannen kuiten, gaat de ademhaling omhoog of is er kramp in de handen. Gevoelens waarvan hij of zij zich vaak niet bewust is. Juist door het voelen in het lichaam, komt er weer ruimte in het lijf van de cliënt. Door contact te maken met deze soms ongemakkelijke en ongewenste gevoelens, neemt de spanning en stress uiteindelijk af en komt de veerkracht en vitaliteit terug.

Door affectief contact vaker in het veilige systeem 1

Vanuit het affectieve contact met mij als therapeut kan de cliënt weer contact maken met zichzelf en anderen en zo stijgen op de hiërarchische ladder van het stress systeem in de polyvagaaltheorie. Zo zal de client vaker in systeem 1 verkeren, dat is het ventrale vagale (parasympatische) systeem van het autonoom zenuwstelsel. Dat systeem is actief als we ons veilig voelen. Daarin werkt ons lichaam aan herstel, ook de spijsvertering kan nu plaatsvinden en er is ruimte voor sociaal contact en verbinding.

Vanuit een veilige situatie spanning en stress terugbrengen

Door het veilige contact en de en de verbinding met de therapeut kan de client contact maken met zijn of haar angstgevoelens. Wij gidsen hen daarbij naar de stevigheid van het lichaam door bijvoorbeeld de draagkracht van de benen (weer) te gebruiken. Zo komt er ruimte om deze gevoelens en bijbehorende emoties stap voor stap te onderzoeken, herkennen, erkennen en accepteren. Op deze manier leert de cliënt om vanuit het contact met zijn of haar lichaam te luisteren naar signalen en daarmee grenzen te herkennen. Structurele spanning en stress kunnen zo terug worden gebracht en in het vervolg uit blijven.

Uit wetenschappelijk onderzoek naar het effect van haptotherapie blijkt dat
na een gemiddelde van 6 sessies verspreid over een periode van 3 maanden, rapporteren cliënten een statistisch significante en klinisch relevante toename in welbevinden en lichaamsbewustzijn en een afname van psychische klachten. (Klabbers 2024)

Haptotherapie is dus verrassend effectief bij het behandelen van stress klachten, overspannen klachten en burn out. Dat is ook de belangrijkste reden waarom mensen naar een haptotherapeut of haptonoom gaan. Lees hier de ervaringen van mijn cliënten

Afspraak maken voor haptotherapie in Gouda, Utrecht of Doorn-Driebergen?

Fijn als stress klachten, overspanning en burn out symptomen ook na de zomervakantie buiten de deur blijven... Heb je toch last van stress of burn out klachten; een afspraak in Gouda, Utrecht of Doorn-Driebergen, plan je hier eenvoudig op de site. Kennismaking is gratis, ik heb geen wachtlijst en meestal kun je dezelfde week nog terecht.

De praktijk is goed bereikbaar. Ook uit omliggende steden als Alphen aan den Rijn, Rotterdam, Zoetermeer, Utrecht, Amersfoort, Houten en Zeist

Ook met het OV kom je makkelijk bij de praktijk in Gouda, Utrecht en Doorn. Kom je met de auto, dan kun je meestal voor de deur parkeren. Heb je nog vragen dan beantwoord ik die graag. Je kunt daarvoor bellen of een bericht via de site sturen. Veel antwoorden vind je ook bij 50 veelgestelde vragen over haptonomie, haptotherapie en coaching.

Vorige artikelen schreef ik over De magie van haptonoom Ted Troost is nog altijd voelbaar en  Postnatale depressie ook bij vaders. Je vindt de blogs in ECHT nieuws & 50 FAQ